بالاخره روزی می‌رسد که بتوان قضاوت کرد

آنقدر از جنگ دوم جهانی گذشته است که امروز خیلی‌ها بتوانند منصفانه قضاوت کنند. حتی خیلی از آلمانی‌ها هم امروز می‌توانند قضاوت کنند که دشمن واقعی کشور آنان چه کسی بود. متفقین از غرب و شرق آلمان را با خاک یکسان کردند. در طول دوره جنگ هم دست کم دو گروه از افسران ارتش آلمان تلاش کردند تا هیتلر را از میان بردارند. آن زمان شاید کمی دشوار بود که یک شهروند آلمانی بخواهد بپذیرد که ارتش‌های جهان راهی جز ویران کردن کشورش ندارند. آن زمان شاید قضاوت دشوار بود که آیا افسرانی که به جای شلیک کردن به سوی ارتش خارجی، رهبران نازی را هدف قرار دادند خائنین به ملت آلمان بودند یا قهرمانان آن. اما امروز سال‌ها گذشته و آلمانی‌ها باید بتوانند درک کنند که مشکل از خودشان بود. جنگ دو سویه دارد اما سویه‌های جنگ را لزوما خط‌کشی‌ها و مرزبندی‌های جغرافیایی تعیین نمی‌کنند. به باور آلمان به دست متفقین نابود نشد. آلمان را مدت‌ها قبل از آن ندانم‌کاری و حتی خیانت آلمانی‌هایی نابود کرده بود که در برابر نازی‌ها سکوت کردند و یا با آنان هم‌دست شدند.