چند مشکل و یک پیشنهاد در خط اتوبوس رانی ولیعصر

- حذف بلیط های اتوبوس در مسیر تجریش تا راه آهن مشکلات پیش بینی نشده ای در مسیر حرکتی این اتوبوس ها به وجود آورده است. نخستین و ساده ترین آنها توقف های طولانی مدت در هر ایستگاه است تا راننده اتوبوس بتواند کرایه هر یک از مسافرینی را که قصد پیاده شدن دارد محاسبه کند. قابل پیش بینی است که همه مسافران یک صدتومانی آماده ندارند و مسئله پیدا کردن و تکمیل باقی مانده پول تعداد زیادی مسافر که جلوی پله های اتوبوس جمع شده اند خودش ماجرایی است. در اتوبوس های بخش خصوصی به دو دولیل این مشکل کمتر به چشم می خورد. نخست اینکه بیشتر آنها از یک نفر کمک راننده بهره می گیرند و دوم اینکه به دلیل نرخ بالاتر کرایه این اتوبوس ها، معمولا تعداد مسافرانشان به مراتب کم تر اتوبوس های دولتی است.

- مشکل دوم توقف های غیرقانونی اتوبوس است. تا زمانی که هر مسافر کرایه اش را با یک بلیط دولتی پرداخت می کرد راننده ها تمایل چندانی به پر کردن اتوبوس نداشتند و ای بسا مواردی پیش می آمد که در یک ایستگاه توقف نمی کردند و یا کمی پس از ایستگاه توقف می کردند تا مسافران کمتری سوار شوند. اما حالا که راننده کرایه نقدی از مسافر دریافت می کند، در به در دنبال جذب مشتری جدید است و تقریبا چهارراهی نیست که درهای اتوبوس را برای سوار کردن یکی دو مسافر بیشتر باز نکنند. خلاصه اش اینکه اتوبوس ها شباهت بسیاری با تاکسی پیدا کرده اند.

- سومین مشکل که من تنها می توانم حدس بزنم ولی اطلاع دقیقی از آن ندارم نحوه محاسبه حقوق رانندگان است. پیش از این و در اتوبوس های دولتی رانندگان به استخدام شرکت واحد اتوبوس رانی در می آمدند و حقوق ثابت ماهیانه دریافت می کردند. دریافت بلیط از سوی راننده بیش از هرچیز ضامن تامین درآمدهای کارفرما بود و به کارگر ارتباط خاصی نداشت. اما در شیوه جدید که بلیط ها حذف شده اند، احتمالا نمی توان برای رانندگان اتوبوس یک حقوق مشخص تعیین کرد. در این سیستم خود راننده است که کرایه ها را دریافت می کند و می توان حدس زد که تنها راه قرارداد بستن با چنین راننده ای این است که در ازای اعطای مجوز تردد در این خطوط اتوبوس رانی، از او کرایه ماهانه دریافت کرد. به عبارت دیگر اتوبوس رانی به جای اینکه به رانندگان حقوق بدهد باید از آنها کرایه دریافت کند. این مسئله زمانی بحرانی می شود که راننده ای به هر دلیل (از قبیل بیماری) نتواند برای مدتی فعالیت کند. این رانندگان در چنین شرایطی مثل یک راننده تاکسی درآمد خود را از دست می دهند. قطعا مشکلات دیگری در همین زمینه می توان برشمرد که نیازمند بحث مجزایی است.

- در نهایت اینکه من گمان می کنم اگر دولت می خواست از زیر بار فشار یارانه بلیط های اتوبوس خلاص شود، می توانست به جای آزاد کردن کرایه، قیمت بلیط ها را به 100 تومان افزایش دهد. در این حالت هیچ یک از مشکلات فوق به وقوع نمی پیوست و تنها کرایه ها تغییر می کرد.

پی نوشت:
باز هم مشکل دیگری که نیازمند یک بحث جداگانه است احتمالا حذف تعداد بسیار زیادی فرصت شغلی، به دلیل حذف شغل «بلیط فروشی» است.