۱۱/۰۲/۱۳۹۱

بی‌نوایان!


«ژان وال‌ژان» در حق «اسقف موریل» بی‌انصافی بزرگی کرد. یک شب پس از آنکه میهمان او شد و مورد لطف و پذیرایی او قرار گرفت، شمع‌دانی‌هایش را دزدید و فرار کرد. خیانت به لطف و اعتماد آن پیرمرد، بی‌شباهت به جنایتی علیه «روح انسانیت» نبود، اما «اسقف موریل» کار ناتمام خود را تکمیل کرد. به «ژان» نشان داد که انسانیت چیزی فراتر از صدقه دادن به جسم انسان‌ها است، «روح انسانیت» این توانایی را دارد که به جای شکم، به روح انسان‌ها کمک کند. پس وقتی نیروهای پلیس ژان را دستگیر کرده و به کلیسا برگرداندند، موریل پیر مدعی شد که ژان دزد نیست و شمع‌دانی‌ها را خودش به او داده است. دست‌کم «ویکتور هوگو» مدعی است فرصتی که اسقف موریل به ژان داد کاملا نتیجه‌بخش بود.

* * *

بحث در مورد مجازات اعدام را از جنبه‌های گوناگون می‌توان مورد بررسی قرار داد. از جنبه عمل‌گرایانه تاثیر آن بر افزایش یا کاهش جرایم را بررسی می‌کنند. در جنبه اخلاقی-فلسفی می‌توان بر روی «حق حیات» تمرکز کرد. با نگاهی شکاک و نگران می‌توان به احتمال بروز خطا در داوری و غیرممکن بودن اصلاح اشتباه در مجازات اعدام پرداخت و از نگاه مذهبی می‌توان به مباحث درون‌دینی و نظر فقها پرداخت. من فقط می‌خواهم اشاره کنم که یک مرحله پیش از اعدام، اساس نگرش به «مجازات» دست‌کم به دو نگاه کاملا متفاوت تقسیم می‌شود. نگرشی نخست مجازات را نوعی «انتقام‌جویی» قلمداد می‌کند و دیگری مجازات را صرفا یکی از راه‌کارهای کاهش جرم می‌داند.

در نگرش نخست بحث بر سر این است که «آیا مجازات با جرم تناسب دارد یا نه»! در واقع اینجا دستگاه قضایی نمونه‌ای شبیه‌سازی شده از دستگاه «عدل الاهی» است که در ابعاد زمینی خود تلاش می‌کند «هرکس را به سزای اعمال خود برساند». پس «چشم در برابر چشم» شعار این دستگاه قضایی می‌شود. بسیاری از شهروندان گاه در برخورد با برخی جنایت‌های زنجیره‌ای (مثلا مجرمی که به چندین کودک تجاوز کرده و آنان را به قتل رسانده) افسوس می‌خورند که «یک بار اعدام برای این جانوران کم است»! این اظهار نظر محصول طبیعی همان نگرش نخست به مسئله اعدام است که حالا افسوس می‌خورد که صرفا با یک بار اعدام کردن قاتل «دل آدم خنک نمی‌شود»! اینجا پیش‌زمینه‌های اجتماعی یا روانی منجر به جرم یا ابدا مورد توجه نیستند و یا جنبه‌ای فرعی دارند. مجرم صرفا در لحظه وقوع جرم مورد توجه قرار می‌گیرد و مثلا اگر در آن لحظه سلامت عقلی مجرم احراز شود، متناسب با جرمش «تقاص» پس می‌دهد و البته در چنین دستگاهی، منطقی است که تصمیم‌گیری و حتی اجرای نهایی «انتقام» هم بر عهده «اولیای دم» قرار گیرد!

اما نگرش دوم خودش را در جایگاهی زمینی قرار می‌دهد. ابدا ادعا ندارد که دستگاه قضایی توانایی اجرای «عدالت» را دارد. حتی از این  هم فراتر، ادعا می‌کند که: «عدالت آنچنان مفهوم پیچیده‌ای است که ما حتی در ارایه یک تعریف مورد توافق از آن نیز عاجز هستیم، تا چه رسد به اجرای آن»! پس اساسا لقمه را به اندازه دهان خودش بر می‌دارد و صرفا به تلاش برای کاهش جرایم روی می‌آورد. این دستگاه قضایی از هیچ مجرمی انتقام نمی‌گیرد، بلکه صرفا می‌خواهد خطر تکرار جرم را به حداقل کاهش ‌دهد. (شاید هم در برخی موارد به این نتیجه برسد که هیچ راهی برای جلوگیری از تکرار جرم وجود ندارد مگر اینکه مجرم را با حبس ابد و یا حتی اعدام از صحنه جامعه حذف کنیم. اینجا بحث بر سر حکم نهایی دادگاه نیست)

برای این نگرش دوم، پیش‌زمینه وقوع جرم حتی از خود آن نیز مهم‌تر است. وقتی هدف جلوگیری از تکرار جرم باشد باید مدام سوال کنیم «چه شرایطی باعث شده که چنین جرمی روی دهد؟» و وقتی چنین سوالی مطرح می‌شود، بلافاصله سوال دیگری به ذهن می‌رسد: «آیا هر انسان دیگری در چنین شرایطی عملی مشابه این فرد مجرم انجام نمی‌داد؟»

* * *

متهم ردیف اول که در پرونده زورگیری اخیر به دار مجازات آویخته شد، در دادگاه گفته بود: «من مادرم مریض بود، قبول دارم که جرمی را انجام دادم ولی برای عمل مادرم احتیاج به ۴ میلیون تومان پول داشتم. زندگی سختی داشتیم، پدر من مرده و مادرم در خانه‌های مردم کار می‌کرد و تحت پوشش کمیته امداد بودیم ... مادرم نمی‌توانست سر کار برود، من به او گفتم، تو نگران نباش برای عملت من این پول را جور می‌کنم». (+)

وکیل مدافع وی ادعاهایش را با یک سری اسناد و گواهی پزشکی تایید می‌کند و توضیح دیگری می‌دهد که تن هر خواننده‌ای را باید بلرزاند: «پدر متهم به واسطه‌ آسیبی که در سربازی و در زمان جنگ دیده فوت کرده است، متهم ۱۲ ساله بوده و مادر او مجبور بود که در شرکت‌های مختلف کار کند». (+) متوجه شدید؟ وکیل مدافع احتمالا در پرهیز از جنجال‌های رسانه‌ای و در هراس از برخوردهای دستگاه تبلیغاتی حکومت از بردن نام «شهید» خودداری می‌کند، اما کسی که «به واسطه آسیبی که در سربازی و در زمان جنگ دیده» فوت می‌کند در کشور ما نامش می‌شود «شهید»! حالا جوانی را تصور کنید که پدرش برای دفاع از همین کشور به جنگ می‌رود و شهید می‌شود، بعد می‌بیند جامعه هیچ حمایتی از او نکرده و حتی مادرش را که از فرط کار کردن مریض شده درمان نمی‌کند. چه جای تعجب است اگر چنین جوانی تصمیمی عجیب بگیرد و بخواهد نیاز خودش را به زور تامین کند؟

قطعا مقصود من تئوریزه کردن جرم و جنایت نیست؛ حرف درستی است که دفاع از حقوق مجرم نباید به دفاع از خود جرم منجر شود، اما مصرانه تاکید دارم گاهی باید از اساس به صورت مسئله‌ای که بدیهی فرض کرده‌ایم تردید کنیم. سال‌ها پیش علی شریعتی به نقل از «ابوذر» می‌گفت: «در شگفتم از کسی که در خانه‌اش نانی نمی‌یابد و با شمشیر آخته‌اش بر مردم نمی‌شورد». احتمالا این نقل قول هم به مانند بسیاری دیگر از ارجاعات شریعتی پایه و اساسی ندارد و زاییده ذهن خودش بوده، اما من را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. چطور می‌شود در مملکتی که همه می‌دانیم تولید در آن معنایی ندارد و همه مردم صرفا سر سفره نفت جمع شده‌اند یک عده ماشین‌های میلیاردی سوار شوند و یک عده دیگر حتی برای درمان بیماری خودشان هم نتوانند پولی پرداخت کنند؟ آیا جرم اصلی همین تبعیض آشکار نیست؟ و آیا نباید همه ما بسیج شویم و بر چنین جنایت آشکاری بشوریم؟

* * *

شنیده‌ام که در فرانسه قانونی وجود دارد که بر اساس آن هیچ کس را نمی‌توان به دلیل سرقت یک قرص نان مجازات کرد. ملت فرانسه به مدد نبوغ «ویکتور هوگو» دریافت که اگر در کشوری یک نفر کارش به جایی برسد که بخواهد یک قرص نان بدزدد، تنها قربانی قطعی همان یک نفر است و در برابر کل جامعه مسوول و مجرم هستند. چه جای تعجب است اگر همان انسانی که امروز به خاطر یک قرص نان دزدی می‌کند، با کسب یک فرصت دوباره از جامعه به فردی مفید برای اجتماع‌اش بدل شود؟ وای به حال آن مملکتی که بخواهد به همین سادگی فرصت را از شهروندانش بگیرد و وای به حال آن مملکتی که بخواهد کسی را به خاطر دزدیدن یک قرص نان مجازات کند در حالی که هزینه ریخت و پاش‌های تجملاتی و تبلیغاتی حکومتش شکم کرور کرور آدم را سیر خواهد کرد و نماینده مجلس‌ش هشدار می‌دهد که فقط در یک فقره بالا و پایین کردن نرخ ارز 15 هزار میلیارد تومان رانت به کیسه رانت‌خوار جماعت واریز شده است!

اینجا حتی نمی‌توان گفت «ای کاش قانونی داشتیم» و یا «باید قانونی وضع کنیم»! ۳۰ سال پیش پدرانمان انقلاب کردند تا در اصل ۲۹ قانون اساسی بنویسند: «... نیاز به خدمات بهداشتی‌درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی است همگانی. دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت‌های مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند». پس اگر من بخواهم کسی را متهم کنم، دولت و تمامی شرکت‌های بیمه را متهم می‌کنم که با گذشت این همه سال می‌بینیم هزینه‌های درمان را به بزرگترین کابوس بیماران کشور بدل کرده‌اند و رویایی را که زمانی یک ملت برایش انقلاب کرده بود بر باد داده‌اند: «رویای روزی که هیچ انسانی به دلیل فقر از درمان شایسته محروم نشود».

۱۲ نظر:

  1. با نظر کلی شما موافقم؛ اما در این مورد خاص- بدون این‌که بخواهم از نوع مجازات دفاع کنم- در متن گزارش دادگاه آمده است، فردی که مدعی بود برای درمان بیماری مادرش دزدی کرده و 4 میلیون نیاز داشته، 40 روز قبل از آن گردنبند طلای مردی را دزدیده بود که هشت میلیون قیمت داشت.
    این فرد سه بار سابقه کیفری داشت، بعد از این دزدی هم مرد دیگری را خفت کرده بودند.

    پاسخحذف
  2. ناشناس۲/۱۱/۹۱

    اجرای هدالت خیلی سخته اگر ببنید نمی توانید حکمی را به طور کلی اجرا کنید یعنی اجرا این حکم برای همه افراد بزهکار مشابهه سوابق مذکور عملی نیست باید از اجرای آن صرف نظر کنید چون عدالت اجرا نمیشود این از نظر عدالت ... از نظر درس عبرت بودن برای دیگران هم بی فایدست.

    پاسخحذف
  3. ناشناس۲/۱۱/۹۱

    گر حكم شود كه دزد گيرند در شهر هر آنچه هست گيرند

    پاسخحذف
  4. ناشناس۲/۱۱/۹۱

    پدر به من نان داد

    مادر به من آب داد

    مدرسه به من دانش داد

    کار به من درامد داد

    اسلام به من طناب دار داد

    نویسنده: سوتسوتک

    پاسخحذف
  5. ناشناس۲/۱۱/۹۱

    نظرات شما بسیار زیبا و ارزنده بود. از دانش شما باید سپاسگزاری کرد. خداوند آنها را که اعدام شدند قرین رحمت کند و آنان که مسبب بودن به عذاب گرفتا کند.

    پاسخحذف
  6. با کلیت متن شما موافقم و به هیچ وجه اعدام را راهکاری برای مقابله با چنین جرایمی نمیدام؛ اما آنجایی که گفتید متهم ردیف اول برای نیاز به 4تومان پول عمل مادرش دست به چنین کاری زده باید عرض کنم یک طرفه به قاضی نروید؛ این گروه مدتی قبل از آن سرقتی که همه ویدئوی مربوط به آنرا مشاهده کردیم دست به سرقت یک گردنبد زدند که قیمت آن 9 تومان بوده است! خب مطمئنا این 9تومان میتواند هزینه ی آن عمل را پرداخت کند، اینجور حرفها حرفهایی که متهمان در دادگاه برای مظلوم نمایی میزنند اما بازهم تاکید میکنم که اگر بنده قاضی بودم به هیچ عنوان حکم اعدام صادر نمیکردم.


    "شاکی ردیف دوم پرونده اظهار داشت: زنجیری که اینها از من بردند حدودا نه میلیون تومان قیمت داشت" این را در همان لینکی که خودتان از isna دادید قابل مشاهده است.

    پاسخحذف
  7. ناشناس۲/۱۱/۹۱

    بحث سر 9 ملیون و4 ملیون نیست .پدراین پسر بایست الان باشد که بگوید:چرا رفتم جبهه ؟چرا شهید شدم که بچه ام را سر دار کنید ؟
    افسوس فرزندانمان را یک به یک می کشتند وقبلتر پدرانمان را در جبهه ها .
    فقر چهره پلشتی دارد وباید پرسید از ان معمار کج اندیش -خمینی - کو پول نفت که گفتی ؟
    دار وزندان وشلاق وسنگسار وتجاوز حقا که گفتی وکردی ...
    با درود به روح پاک جوانان ایران که در اسارتگاه رژیم اخوندی به تنگ آمدند

    پاسخحذف
  8. مجازات دزدی در ایران اسلامی :

    دزدی کوچک = اعدام
    دزدی متوسط =زندان
    دزدی میلیاردی = آزاد همراه با تور کانادا

    پاسخحذف
  9. ناشناس۳/۱۱/۹۱

    قضاوت کردن سخته مخصوصاٌ وقتی خودت رو جای هر یک از طرفین بگذاری کسی ک ه بهش حمله شده میفهمه چه حسی بهش دست داده هر جقدر به کسی فشار اوممده باشه حق نداره به هم نوع خودش با قمه حمله کنه از کجا معلوم اونی که می خواهد ازش دزدی کنه دچار مشکل مالی نباشه به عقیده من حوزه مسایل اجتماعی به خاطر نگرش های مختلف در معرض قضاوت دایمی است کسی از یک جراح نمی پرسه که چرا فلان عضو بیماری رو قطع کردی (البته غیر از مثلاٌ یک جراح هم تراز یا بالا تر) و در امور پزشکی دخالت نمی کنند ولی در مبحث اخیر همگی صاحب نظر هستیم البته نمیشه کتمان کرد که بی عدالتی هایی که از طرف قوه قضاییه صورت گرفته روی این موضوع اثر داشته

    پاسخحذف
  10. ناشناس۳/۱۱/۹۱

    بر اساس کدام قانون حکمشون در بود. در کشوری که بی عدالتی هست و دزدان حکومت میکنند. آخر مجازات با جرم تناسب ندارد. از این به بعد این خلافکاران ، آدمها را میکشند ،وقتی به هر حال حکم در میشود.

    پاسخحذف
  11. ناشناس۳/۱۱/۹۱

    کی گفته که پدر این مرحوم شهید شده؟!!!!!! پدر ایشون بر اثر ناراحتی قلبی فوت نموده اند!! کار به این مراحل که میرسه هر کسی رو یا ربط میدن به جنگ و جبهه و یا شهید و جانباز!!! شما که زحمت این نوشته رو کشیدید بد نبود با وکیل ایشون هم صحبت میفرمودید!! بحث من درباره این جوون نیست، بحث من درباره اینه که هر چه به ذهن شما میرسه رو بر روی کاغذ میاورید و از مردم هم انتظار دارید قبول کنند شما درست میفرمائید!!!!!! شما با بقیه مشکل دارید، چرا مردم رو احمق فرض میکنید؟؟ آدم متنفر میشه که حتی واقعیت رو هم از این به بعد از سایت شما بپذیره!!

    پاسخحذف
  12. مهدی۳/۱۱/۹۱

    قسمت اول نوشته بسیار خوب بود. ولی شاید اگه قسمت پایین نبود بهتر بود! قسمت پایین درست یا غلط اصل ماجرا که همون دو نگرش بود رو تحت‌الشعاء(املاش رو مطمئن نیستم) قرار داد.
    در کل عالی بود:)

    پاسخحذف