سال‌ها پیش روایتی را شنیدم که برایم آنقدر جذاب بود که بدون توجه به اینکه صرفا یک شوخی (جوک) است یا واقعیت، خودم بارها آن را برای دیگران تعریف کردم. داستان این بود که به دلیل نبود جاذبه در بخش‌هایی از فضا، سازمان‌های فضایی آمریکا و شوروی با یک مشکل جدی مواجه شدند: «خودکارهای آن‌ها در فضاپیماها کار نمی‌کرد»! برای حل این مشکل آمریکایی‌ها میلیون‌ها دلار هزینه کردند و یک خودکار ویژه فضایی ساختند، اما بعدها مشخص شد که روس‌ها مشکل را خیلی ساده‌تر حل کرده‌اند: «آن‌ها در فضا با مداد می‌نوشتند»!
سابقه‌اش قطعا در کشور ما دیرینه است اما با گسترش فضای مجازی، شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی و افزایش سرعت انتقال اخبار، گسترش روایت‌های مشابه و داستان‌های جعلی هم رونق دوچندانی گرفت. به ویژه اینکه رسانه‌های جدید امکان ارسال عکس و تصویر را هم فراهم آوردند و داستان‌سرایی‌های جدیدی در مورد عکس‌های ناشناخته هم به فهرست روایت‌های قدیمی افزوده شدند. داستان‌هایی عجیب و غریب که متاسفانه تکرارشان سبب می‌شود برای بسیاری «عین حقیقت» قلمداد شوند و در مواردی حتی به پدید آمدن یک سری «شبه مکتب» بینجامند! (به نظرتان اغراق‌آمیز است اگر تداوم اسطوره‌سازی و داستان‌سرایی در مورد کوروش بزرگ را نوعی «شبه مکتب» بخوانیم؟)
به تازگی و با اشاره تعدادی از دوستان، من با سایت «گمانه» آشنا شدم. سایتی که می‌تواند به هر کدام از ما شیوه تردید و تحقیق را یاد بدهد تا مثلا بدانیم:
داستان فضانوردان احمق آمریکایی و رندی روس‌ها بی‌پایه است. (+)
لباس فارغ‌التحصیلی دانشجویان هیچ ارتباطی به ردای «ابن‌سینا» ندارد. (+)
لوحی از شعر سعدی بر سر در سازمان ملل قرار نگرفته. (+)
روزی به نام «روز کوروش» در هیچ تقویم بین‌المللی وجود ندارد. (+)
و البته «انیشتین یک شیعه اثنی‌عشری نبوده است»! (+)
گمان می‌کنم مثال‌ها ساده و آشنا باشد و به اندازه کافی بتواند هر یک از ما را به این فکر بیندازد که تا کنون چه تعداد شایعه بی‌منبع را باور کرده و حتی گسترش داده‌ایم. آنگاه شاید زمانی دیگر و در فرصتی که بتوان جلوی تهییج هیجانات و فوران تعصبات را گرفت به این بحث بپردازیم که «چه تعداد از این شایعات در فضای تاریخی-سیاسی ما وجود دارد و قضاوت‌های سیاسی ما تا چه میزان بر پایه چنین شایعات بی‌پایه‌ای بنا شده است؟»
پی‌نوشت:
یادداشت «چهار سند جعلی تاثیرگذاردر تاریخ ایران» را هم من با هدفی مشابه نوشتم. اشاره به چهار شایعه تاریخی و تاثیرگزار در ایران است که از اساس بی‌پایه بوده و یا زاییده دستگاه‌های اطلاعاتی-جاسوسی هستند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر