بیش از 6 ماه پیش، «مجمع دیوانگان» با کمک تعدادی از مخاطبان خود یک نظرسنجی میدانی را در مورد نتایج طرح حذف یارانه‌ها به اجرا درآورد. از همان زمانی که فراخوان مشارکت در این نظرسنجی منتشر شد، گروهی بدون اطلاع از شیوه انجام آن این اقدام را «غیرعلمی» خواندند! گویا نگرانی از مشخص شدن عواقب اجرای طرح دولت، دوستان را بی‌تاب کرده بود تا به هر نحو ممکن جلوی نظرسنجی را بگیرند. پس از انتشار نتایج نظرسنجی نیز هجمه‌های جدیدی شروع شد مبنی بر اینکه این نتایج علمی نیستند. دقت کنید که دوستان، با ادعای تحصیلات آکادمیک و تخصصی در علوم آماری، نه تحلیل نتایج یک جامعه آماری، بلکه اساس داده‌های خام آن را «غیر علمی» می‌خواندند(!)
امروز در میان اخبار به مقاله‌ای برخورد کردم (اینجا+) که محقق آن، بر پایه پیامک‌های برنامه «با شما» یک تحقیق مشابه انجام داده بود. (دقت کنید این تحقیق از اطلاعات یکی از برنامه‌های سیمای جمهوری اسلامی به دست آمده است) جالب اینجاست که دو پرسش اولیه از تحقیق حاضر، دقیقا متناظر با دو پرسشی است که در تحقیق «مجمع دیوانگان» طرح شده بود و اتفاقا نتایج نیز شباهت شگفت‌انگیزی دارد.
نخست:
تحقیق صدا و سیما - پرسش: چند درصد از هزینه‌های افزایش یافته بخاطر اجرای طرح هدفمندی، از طریق یارانه‌هایی که ماهانه دریافت می‌کنید جبران شده است؟
پاسخ: 4 درصد مردم باور داشتند مبلغی که دریافت کرده اند از هزینه های جاری شان فراتر میرود.
نظرسنجی «مجمع دیوانگان» - پرسش: آیا یارانه‌ها کلیه هزینه‌های افزوده شده را تامین می‌کند؟
پاسخ: 6 درصد پاسخ مثبت داده‌اند.
دوم:
تحقیق صدا و سیما – پرسش: به عقیده شما، آیا طرح هدفمندی یارانه ها زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است؟
پاسخ: 15 درصد باور داشتند که طرح فوق شرایط زندگی شان را بهبود بخشیده است.
نظرسنجی «مجمع دیوانگان» - پرسش: وضعیت اقتصادی شما پس از اجرای این طرح چه تغییری کرده است؟
پاسخ: 10٪ بهتر شده - 34٪ فرقی نکرده - 56٪ بدتر شده
همان‌گونه که ملاحظه می‌فرمایید، هم پرسش‌ها و هم نتایج به دست آمده شباهت قابل توجهی به یکدیگر دارند و اتفاقا از برآیند این دو پرسش برمی‌آید که مخاطبان نظرسنجی «مجمع دیوانگان» به هیچ وجه از جنسی متفاوت از مخاطبان صدا و سیما نبوده‌اند. یعنی هرچند در مورد پرسش دوم، تعداد افرادی که از اجرای طرح اظهار رضایت کرده‌اند در نظرسنجی «مجمع دیوانگان» (10درصد) کمتر از صدا و سیما (15درصد) بوده است، اما در مورد پرسش اول جای این دو تغییر کرده و در نظرسنجی مجمع تعداد بیشتری از افراد (6درصد) به نسبت آمار صدا و سیما (4درصد) اعلام کردند که با اجرای طرح وضعیت اقتصادی آنان بهتر شده است.
بدین ترتیب می‌توان ادعا کرد، هرچند تعداد نمونه‌های آماری نظرسنجی «مجمع دیوانگان» (یعنی 187 نفر) بسیار کمتر از نمونه‌های آماری صدا و سیما (یعنی 50 تا 80 هزار نفر) بوده است، اما نتایج نهایی شباهت قابل قبولی به یکدیگر داده‌اند. از این جهت می‌توان شیوه طراحی سوالات و البته انتخاب جوامع هدف را به عنوان نمونه‌های قابل قبولی از میانگین جامعه تایید کرد. ضمن اینکه در اعلام نتایج نهایی نظرسنجی «مجمع دیوانگان»، این منابع پرسش شونده، با جزییات بسیاری مشخص شده‌اند. یعنی تحلیل‌گر احتمالی می‌تواند در هنگام مطالعه مقایسه داده‌ها را بر اساس «بازه‌های سنی پاسخ‌دهندگان، جنسیت، تحصیلات، وضعیت شغلی و میزان درآمد آنان طبقه بندی کند. امکانی که عملا در طرح تحقیق صدا و سیما وجود ندارد.
در پایان من ابتدا از خوانندگان دعوت می‌کنم یادداشت ارزشمندی را که به مسئله «توهم درمانی» و شیوه اجرای آن در جریان طرح حذف یارانه‌ها پرداخته است از اینجا+ مطالعه کنند. (از اینجا می‌توانید دانلود کنید) این یادداشت تلاش می‌کند که نشان دهد چطور دستگاه تبلیغاتی دولت توانست طرح را به شیوه‌ای به اجرا درآورد که اکثر مردم، علی‌رغم نارضایتی فراوان هیچ اعتراضی بدان نداشته باشند. همین یادداشت با استناد به تحقیق صدا و سیما نشان می‌دهد در همان جامعه آماری که نزدیک به 85درصدش از اجرای این طرح اظهار نارضایتی می‌کند، فقط 37 درصد تصور می‌کنند که دیگران هم خسارت دیده و ناراضی هستند. یعنی تبلیغات دولت سبب شده اکثر مردم تصور کنند که فقط خودشان ناراضی هستند و دیگران در رضایت به سر می‌برند.
همچنین پیشنهاد می‌کنم بار دیگر به نتایج به دست آمده از نظرسنجی «مجمع دیوانگان» مراجعه کنید (اینجا یا اینجا) چرا که در پرسش‌های دیگر آن، آمارهای جالب دیگری هم به دست آمده که می‌تواند در اصلاح تصور عمومی نسبت به وضعیت اجرا و تاثیرات این طرح بسیار مفید باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر