اعلامیه جهانی حقوق بشر - ماده ۶: هر کس حق دارد که شخصیت حقوقی‌اش در همه جا به رسمیت شناخته شود. (از اینجا بخوانید)
این ماده صریح‌تر و شفاف‌تر از آن است که نیازمند توضیح باشد. متاسفانه در این مورد من معادل مشخصی در قانون اساسی جمهوری اسلامی پیدا نکردم. شاید نزدیک‌ترین نمونه را بتوان در بند چهارده از اصل سوم قانون یافت:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - اصل ۳- دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم، همه امکانات خود را برای امور زیر به کار برد:
...
14- تأمین حقوق همه جانبه افراد از زن و مرد و ایجاد امنیت قضایی عادلانه برای همه و تساوی عموم در برابر قانون.
این بند از قانون اساسی، «تامین حقوق همه جانبه افراد» را به هیچ پیش‌شرطی محدود نساخته است، اما متاسفانه اصل دیگری در قانون وجود دارد که به نوعی این حقوق اولیه را مشروط و البته محدود می‌سازد. به اصل 14 دقت کنید:
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران - اصل ۱۴- به حکم آیه شریفه «لا ینهاکم الله عن الدین لم یقاتلوکم فی الدین و لم یخرجوکم من دیارکم ان تبروهم و تقسطوا الیهم ان الله یحب المقسطین» دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل نمایند و حقوق انسانی آنان را رعایت کنند. این اصل در حق کسانی اعتبار دارد که بر ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نکنند.
در واقع می‌توان از این اصل استنباط کرد که اگر کسی متهم و یا محکوم شود که «برضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام» کرده است، آنگاه نیازی به رعایت «حقوق انسانی» او نیست. وجود چنین بندی در قانون اساسی مایه تاسف است و می‌تواند به ریشه بسیاری از اعمال غیرانسانی بدل شود.
پی‌نوشت:
برای پی گیری مجموعه یادداشت هایی که به بررسی ظرفیت های اجرای اعلامیه جهانی حقوق بشر در قانون اساسی جمهوری اسلامی می پردازند به بخش «همه حقوق برای همه» مراجعه کنید.
هعییییی
پاسخحذفیکی از اشکالات اساسی قانون اساسی ایران این هست که در زمانی نوشته شده که کلکتیویسم یا جمع گرایی در جهان آزادیخواهان غالب بوده و در چنین گرایشی حقوق جمع برتر از حقوق فرد قرار میگیره، که در نهایت هم دولت (یا در اینجا اسلام) خود را به عنوان نماینده جمع تحمیل کرده و در نتیجه حقوق دولت بر تر از حقوق فرد. به همین دلیل میبینیم که حقوق فرد خیلی کمرنگ تعریف شده.
پاسخحذفالبته اینکه این خصوصیت مربوط به دوران کنونی میشه یا برای همیشه صادق خواهد بود جای بحث دارد.