محمد افخمی - جان
کندی کمتر از سه سال رییس جمهور ایالات متحده بود. با این حال آنقدر اتفاق با نام او
و خانواده‌اش عجین شده است که بسیاری از آن‌ها در برابر حادثه ترورش و شایعات درباره
روابطش با «مرلین مونرو» کم‌رنگ شده‌اند. از جمله مهم‌ترین این اتفاقات بحران موشکی
کوبا (معروف به بحران اکتبر) است.
سال ۱۹۶۲، «استنلی کوبریک» درگیر ساخت فیلمی بود
با نام «دکتر استرنج‌لاو: یا چگونه تصمیم گرفتم نگران نباشم و به بمب عشق بوزم» . کمدی
تلخی درباره مذاکرات هسته‌ای ایالات متحده و شوروی؛ آن هم درست در زمانی که در کمتر
از بیست و چهار ساعت ممکن است جهان به خاطر
سوتفاهم پیش آمده برای یک مامور آمریکایی نابود شود! در همان روزها و در دنیای واقعی
نیز مجموعه اتفاقات محیرالعقول‌تری در حال وقوع بود. طرح «خلیج خو‌ک‌ها»ی ایلات متحده
برای ساقط کردن رژیم انقلابی کاسترو در کوبا شکست خورد. به دنبال آن، شوروی تصمیم گرفت
از فرصت پیش آمده استفاده کند و مقادیر زیادی موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را
مخفیانه به کوبا منتقل کند. «نیکیتا خروشچف»، رهبر وقت شوروی که «کندی» را فردی متزلزل
تصور می‌کرد، امیدوار بود بعد از استقرار موشک‌ها آمریکا در عمل انجام شده قرار بگیرد.
اما پیش از پایان انتقال موشک‌ها، سازمان‌های جاسوسی ایالات متحده، از مساله مطلع شدند.
در روز ۱۵ اکتبر و با تاخیری بیش از حد، رییس جمهور در جریان این مساله قرار گرفت.
بلافاصله
سران وزارت دفاع آمریکا برای بررسی مساله گردهم آمدند. شش گزینه بررسی شد: ۱-تن دادن
به مساله و پرهیز از هر نوع اقدام متقابل، ۲- توسل به راه حل دیپلماتیک با شوروی،
۳-تلاش برای اغوای «فیدل کاسترو»، رهبر کوبا، ۴-حمله زمینی به خاک کوبا ۵-حمله هوایی
به موشک‌ها و ۶-قرنطینه دریایی و مانع شدن از ورود موشک‌ها به کوبا. در نهایت، حاضرین
روی گزینه حمله زمینی همه جانبه به کوبا اجماع کردند. آن‌ها معتقد بودند شوروی در این
جنگ دخالت نمی‌کند. جان کندی اما، نسبت به این مساله خوشبین نبود. او حتی باور داشت
حمله هوایی به کوبا، شوروی را به فتح آلمان تحریک می‌کند. (آن زمان تنها چند هفته از
ساخت دیوار برلین می‌گذشت) سه روز بعد، وزیر امور خارجه شوروی در دیداری با کندی، مساله
موشک‌ها را انکار کرد و مدعی شد ادوات نظامی‌ای که در اختیار کوبا قرار گرفته، تنها
کاربرد دفاعی دارد.
روز
۲۲ اکتبر و پس از انتقال پیام به رهبران کانادا، بریتانیا، آلمان غربی، فرانسه و شوروی،
جان کندی در پیامی تلویزیونی هشدار داد «هر اقدام نظامی از جانب کوبا علیه هر کشوری،
به منزله اعلان جنگ از طرف شوروی به ایالات متحده است» او همچنین اعلام کرد از ورود
کشتی‌هایی که حامل سلاح‌های تهاجمی به کوبا باشند، جلوگیری خواهد شد. بحران شدت گرفت.
نکیتیا خروشچف در تلگرامی به کندی اعلام کرد شوروی در برابر درخواست‌های آمریکا کوتاه
نخواهد آمد و با حمایت چین از کوبا، جهان به دو قطبی‌ترین حالت خود از زمان پایان جنگ
جهانی دوم وارد شد. سه روز بعد ایالات متحده آماده حمله همه‌جانبه هسته‌ای به اتحاد
جماهیر شوروی بود. از طرف دیگر، شوروی نیز موشک‌های خود را برای حمله به آمریکا تدارک
می‌دید. اما مذاکرات پنهان همچنان جریان داشت. در غروب ۲۶ اکتبر نامه‌ای از خروشچف
به دست کندی رسید. خروشچف پیشنهاداتی برای کاهش بحران داده بود و فردای آن روز رادیو
مسکو شرط دیگری برای پایان بحران مطرح کرد. چند ساعت بعد و با رسیدن پیام دیگری از
خروشچف به نظر می‌رسید شرط شوروی برای پایان دادن به بحران، برداشتن سامانه موشکی امریکا
از ترکیه و ایتالیاست. کندی در پاسخ در پیامی از خروشچف خواست تا پایان مذاکرات، تجهیز
و آماده‌سازی موشک‌ها متوقف شود. در پایان آن روز، نخستین پاسخ رسمی ایالات متحده به
شوروی فرستاده شد.
در
اسنادی که بعدا در اختیار عموم قرار گرفت، ۲۷ اکتبر از نظر هر دو طرف، نزدیک‌ترین روز
به آخرالزمان بود. ایالات متحده به متحدینش در ناتو اعلام کرده بود که ممکن است آمریکا
به زودی دست به هر اقدام نظامی‌ای بزند. کاسترو در نامه‌ای به خروشچف از او خواسته
بود در صورت حمله ایالات متحده به کوبا، با حمله هسته‌ای یک بار برای همیشه شر آن‌ها
را از روی زمین کم کند.
فردای
آن روز مذاکرات به نتیجه رسید و بحران پایان یافت. شوروی موشک‌ها را از کوبا بازگرداند.
در بخش مخفیانه توافق ایالات متحده متعهد شد مرزهای کوبا را به رسمیت بشناسد و موشک‌های
خود را از ترکیه و ایتالیا خارج کند. تمدن بشری تا آستانه بزرگترین سقوط قابل تصور
پیش رفت و در نهایت به سلامت به حیات خود ادامه داد. اما موثرترین بازیگران این بزنگاه
تاریخی، آنقدر خوش‌شانس نبودند. یک سال بعد جان کندی به قتل رسید و کمتر از دو سال
بعد، خروشچف به دنبال یک کودتای درون حزبی از سمت خود برکنار شد.
پی‌نوشت:
کانال تلگرام «مجمع دیوانگان» را دنبال کنید: https://telegram.me/divanesara
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر