آوای کوردستان – ۹ - هوره

پیشنهاد می‌شود پیش از شروع مطالعه متن، دانلود ترانه را از اینجا+ آغاز کنید.

سروه - هوره آوازی باستانی و بدون ریتم مشخص است که معمولا بدون آهنگ خوانده می‌شود. ترانه‌های هوره معمولا اشعار ده‌هجایی هستند. اشعار ده‌هجایی در متون ادیان باستان استفاده می‌شده‌اند. همچنین منظومه‌های کردی با مضمین عاشقانه، رزمی یا عرفانی که به گویش‌های مختلف کردی (بیشتر هورامی) سروده شده‌اند همه ده‌هجایی هستند. آواز هوره با مضامین وصف طبیعت، معشوق، کوچ، هجران و همچنین حماسی به صورت گلوخوانی‌های منقطع ادا می‌شود.

آقای فاروق صفی‌زاده پژوهشگر كرد زبان می‌گوید: «این آواز، اصیل ترین موسیقی كردی است كه از زمان‌های كهن به یادگار مانده است، و ویژه ستایش از اهورا مزدا بوده است و كردها كه پیرو آیین آسمانی زردتشت بوده‌اند در هنگام مرگ كسی و روی دادن پیشامدی و یا پس از پیوند با اهورا مزد، شروع به خواندن هوره كرده‌اند و آواز سوزناكی را كه برگرفته از نوشتار آسمانی اوستا بوده به شیوه هوره خوانده‌اند، واژه هوره از اهوره گرفته شده است.»

هوره از ریتم آزاد پیروی می‌كند، این گونه آواز بیشتر در مناطق گوران، سنجابی، قلخانی و كلهر مرسوم است. از گونه‌های دیگر هوره لالایی مادران است. همچنین هوره ویژه دوشیدن احشام و مشک‌زنی. گونه دیگر آن مویه است که در شیون و مرگ عزیزان توسط زنان و گاهی هم مردان خوانده می‌شود. مویه غمگین‌تر از هوره است. در واقع می‌توان گفت هوره نه غنا است و نه سوگواری. اما مویه آوای غمگین‌تر و ناله‌مانندی دارد. سیا‌چمانه نیز از ترانه‌های بسیار کهن کردی است که غم‌انگیز و سوزناک خوانده می‌شود و بی‌شباهت به هوره نیست. همه این آواز‌های قدیمی نسل به نسل منتقل شده‌اند و هنوز هم «هوره‌چر»های معاصری مانند زنده‌یادعلی‌نظرمنوچهری، صیدقلی كشاورز (سه‌ی قولی) و بسیاری دیگر در استان‌های کردستان، کرمانشاه و ایلام نوای هوره را زنده نگه داشته‌اند.

هوره سبک مختلفی دارد که سخت ترین آنها «دوهویی» نام دارد که هوره‌چر در آن بدون توقف دو بیت شعر را در د‍و آهنگ و ریتم گونه گون پشت سر هم ادا می کند و نیاز به تسلط و نفس فراوان دارد. سروده‌های هوره گاهی توسط خود هوره‌چر ساخته می‌شوند و گاهی هم از ابیات شاعران دیگر است. یک نمونه از ابیات هوره عاشقانه در زیر آمده است:

ئه‌ترسم بمرم له‌م دور ولاته   /   می‌ترسم در این غربت بمیرم

دل پر له خوزگه و ئاخ و ئاواته   /   دلم پر از آه و آرزوست

غه‌ریبی شاران هه‌ر بو من خاسه   /   غریبی شهرها فقط برای من است

کراسم غه‌مه، به‌رگم په‌لاسه   /   پیراهنم‌ام غم است، جامه‌ام سیاه است

بنوسن له سه‌ر کیلی مه‌زارم   /   بر سنگ مزارم بنویسید

شه‌هیدی عه‌شقم، مه‌ده‌ن ئازارم   /   شهید عشق هستم، آزارم ندهید

خوزگه‌م له‌م دنیا تویان بایه پیم   /   کاش در این دنیا تو را به من می‌دادند

چش! با له‌و دونیا دوزه‌خ بایه جیم   /   به درک! اگر در آن دنیا دوزخ جایم بود

هوره‌ای که برای آهنگ این هفته انتخاب کردیم از سلیمان نوروزی است. متاسفانه متن این ترانه را نداریم که اضافه کنیم. امیدوارم از شنیدن آن لذت ببرید.

منبع: «پژوهشی پیرامون ترانه باستانی هوره» از فاروق صفی‌زاده

پی‌نوشت:

مجموعه «آوای کوردستان»، محصول مشترک هم‌کاری من و «سروه» را از اینجا+ پی‌گیری کنید.